Jan Rybkowski

---

Życiorys

Jan Rybkowski przyszedł na świat w rodzinie Bolesława i Kazimiery z domu Kostkowskiej. Swoją edukację rozpoczął w szkole powszechnej, znajdującej się w Częstocicach, a następnie kontynuował w ostrowieckim Gimnazjum im. Joachima Chreptowicza. Ukończył w 1935 roku szkołę plastyczną w Poznaniu, zdobywając dyplom architekta wnętrz oraz kształcąc się dalej w Instytucie Sztuki Teatralnej pod kierownictwem Schillera. Przed wybuchem II wojny światowej pracował w teatrach warszawskich, związanych z Towarzystwem Krzewienia Kultury Teatralnej.

W chwili krytycznej, tuż przed oblężeniem Warszawy, Rybkowski udał się do Wilna, a stamtąd dotarł do Grodna, gdzie angażował się w działalność polskiego teatru na terenach ZSRR. Po zbombardowaniu teatru wrócił do Białegostoku, a następnie trafił do Ostrowca. Został wywieziony na przymusowe roboty do Drezna, gdzie po bombardowaniu tego miasta, do końca wojny przebywał w Czechach.

Po zakończeniu działań wojennych, przybył do Krakowa, a później osiedlił się w Łodzi. Tam zaangażował się w Teatrze Wojska Polskiego, a później w teatrze Axera. W latach 1974–1977 pełnił zaszczytną funkcję dziekana Wydziału Reżyserii w PWSFTviT w Łodzi.

Od 1948 roku przynależał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jan Rybkowski dwukrotnie wchodził w związek małżeński. Jego pierwszą żoną była Lidia z domu Predko (1912–1972), a po jej śmierci ponownie ożenił się z Marią z domu Starzeńską (1919–2002). Życie Rybkowskiego zakończyło się, a swoje miejsce spoczynku znalazł na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A33-1-9).

Filmografia

Scenariusz

Jan Rybkowski, utalentowany twórca filmowy, ma na swoim koncie wiele znaczących prac scenariuszowych. Jego twórczość obejmuje między innymi:

• 1980 – Kariera Nikodema Dyzmy (serial tv),
• 1975 – Dulscy,
• 1973 – Chłopi (film),
• 1972 – Chłopi (serial tv),
• 1969 – Wniebowstąpienie,
• 1967 – Kiedy miłość była zbrodnią,
• 1966 – Odwiedziny o zmierzchu,
• 1965 – Człowiek z kwiatem w ustach, część cyklu tv Klasyka światowa,
• 1965 – Wizyta u królów,
• 1962 – Spotkanie w Bajce,
• 1961 – Dziś w nocy umrze miasto,
• 1959 – Inspekcja pana Anatola,
• 1957 – Kapelusz pana Anatola,
• 1954 – Autobus odjeżdża 6.20,
• 1950 – Warszawska premiera.

Reżyseria

W dziedzinie reżyserii Jan Rybkowski również odniósł wiele sukcesów, reżyserując różnorodne produkcje, w tym:

• 1983 – Marynia,
• 1980 – Kariera Nikodema Dyzmy (serial tv),
• 1978 – Rodzina Połanieckich (serial tv),
• 1977 – Granica,
• 1975 – Dulscy,
• 1974 – Gniazdo,
• 1973 – Chłopi (film),
• 1972 – Chłopi (serial tv),
• 1970 – Album polski,
• 1969 – Wniebowstąpienie,
• 1967 – Kiedy miłość była zbrodnią,
• 1967 – Bardzo Starzy Oboje,
• 1966 – Odwiedziny o zmierzchu,
• 1965 – Człowiek z kwiatem w ustach, część cyklu tv Klasyka światowa,
• 1965 – Sposób bycia,
• 1965 – Wizyta u królów,
• 1963 – Naprawdę wczoraj,
• 1962 – Spóźnieni przechodnie, nowela Nauczycielka,
• 1962 – Spotkanie w Bajce,
• 1961 – Dziś w nocy umrze miasto,
• 1959 – Inspekcja pana Anatola,
• 1958 – Pan Anatol szuka miliona,
• 1958 – Ostatni strzał,
• 1957 – Kapelusz pana Anatola,
• 1956 – Nikodem Dyzma,
• 1955 – Godziny nadziei,
• 1954 – Autobus odjeżdża 6.20,
• 1953 – Sprawa do załatwienia,
• 1951 – Pierwsze dni,
• 1950 – Warszawska premiera,
• 1949 – Dom na pustkowiu.

Obsada

Choć Rybkowski był przede wszystkim reżyserem i scenarzystą, miał również okazję zagrać niewielką rolę. W 1954 roku wystąpił w filmie:

• Autobus odjeżdża 6.20 jako spawacz w hucie „Bolesław”; nie występuje w czołówce.

Ordery i odznaczenia

Jan Rybkowski, wybitny przedstawiciel polskiej kultury filmowej, został odznaczony licznymi honorami, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój sztuki. Wśród nich znalazły się:

• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 lipca 1954 roku,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, wręczony 14 stycznia 1955 roku.

Nagrody

Jan Rybkowski, uznawany za jednego z najbardziej wpływowych reżyserów w polskiej kinematografii, zdobył liczne wyróżnienia, które świadczą o jego talentach i osiągnięciach w dziedzinie filmowej.

• Nagroda Państwowa II stopnia za reżyserię filmu pt. Pierwsze dni (1952),
• Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za realizację (reżyser) filmu Godziny nadziei (1955),
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej za film Album Polski (1972).

Upamiętnienie

Jan Rybkowski, znany reżyser i producent filmowy, doczekał się licznych upamiętnień w trakcie swojej kariery. W 1988 roku powstał film Warszawskie gołębie, który zrealizował Henryk Bielski, a na początku produkcji widnieją napisy informacyjne dotyczące jego nawiązania do osoby Rybkowskiego.

Dnia 31 stycznia 2012 roku, Rada Miasta Ostrowca Świętokrzyskiego jednomyślnie podjęła uchwałę, ogłaszając rok 2012 rokiem Jana Rybkowskiego. W tym samym roku, 30 marca, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddał hołd reżyserowi, ustanawiając uchwałę upamiętniającą jego pamięć z okazji 100. rocznicy urodzin.

W Łodzi, na Alei Gwiazd, przy ulicy Piotrkowskiej, można zobaczyć gwiazdę, która honoruje Jana Rybkowskiego, przypominając o jego wkładzie w polskie kino.

---

Oceń: Jan Rybkowski

---