Tadeusz Kochanowicz

---

Życiorys

Młodość i początki kariery politycznej w II Rzeczypospolitej

Tadeusz Kochanowicz przyszedł na świat w rodzinie Kwiryna Leona Wojciecha Kochanowicza (1872-1953) oraz Janiny Marii z Mateckich (1881-1959). Jego ojciec, inżynier, miał korzenie w mieszczanach z Włocławka. W roku 1923 Tadeusz zajął się sprawami biznesowymi, stając się członkiem zarządu spółki Fabryka Lakierów i Farb, Towarzystwo Nobiles Kochanowicz i Sachnowski i Co. Spółka Akcyjna z siedzibą we Włocławku, w której prezesem był jego brat Józef Kochanowicz. Jego stryj, Jan Kochanowicz, zapisał się w historii jako aktor oraz reżyser teatralny oraz aktywny uczestnik Rewolucji 1905 roku; Tadeusz miał także siostrę Annę Emilię Kochanowicz (1905-?).

Tadeusz ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Do 1934 roku był aktywnym członkiem Legionu Młodych. Z jego wspomnień wynika, że miał znaczący wkład w rozwój tzw. lewego skrzydła Legionu, gdzie współpracował z Kazimierzem Moczarskim oraz Zbigniewem Zapasiewiczem. Ta grupa zyskała wpływy m.in. dzięki relacjom z francuską młodzieżową organizacją Jeunesse Laïque et Républicaine. Jego przyjaźń z Moczarskim przetrwała lata i znalazła swoje odzwierciedlenie w późniejszej współpracy z Rządem RP na Uchodźstwie oraz w Radiostacji Świt. W 1932 roku Tadeusz pomógł Zapasiewiczowi w zdobyciu stypendium Ministerstwa Spraw Zagranicznych na studia w Institut des Hautes Études Internationales.

W 1934 roku Kochanowicz podjął pracę w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, w którym pozostał do rozpoczęcia działań wojennych w 1939 roku. W latach 1936-1939 był członkiem Klubu Demokratycznego.

Więzień łagrów i działacz emigracyjny w czasie II wojny światowej

W chwili wybuchu II wojny światowej, Tadeusz znajdował się na Wołyniu. Został aresztowany przez władze radzieckie we Lwowie podczas nieudanej ucieczki do Francji, za co oskarżono go o nielegalne przekroczenie granicy. Przez lata 1940-1942 przebywał w znanych łagrach, między innymi w Republice Komi. Zaczęto od aresztu w Skole, a potem trafił do więzień w Stryju, Łubniach, Połtawie oraz Charkowie. W 1989 roku Tadeusz postanowił podzielić się swoimi przeżyciami z okresu pobytu w sowieckim areszcie, publikując wspomnienia pt. „W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939-1942).”

Po zwolnieniu, Kochanowicz wrócił do Warszawy, jednak niedługo potem podjął decyzję o wyjeździe do Wielkiej Brytanii, przemierzając Węgry i Francję. Z niektórych relacji wynika, że przez pewien czas przebywał również na Bliskim Wschodzie. W Anglii, Tadeusz skupił się na szkoleniu jako skoczek, mając na uwadze powrót do okupowanej Polski. W latach 1943-1944 pełnił rolę łącznika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rządu RP na Uchodźstwie. Tam nawiązał między innymi znajomość z Janem Karskim, którego potem określał mianem bohatera. Pracował również w Radiostacji Świt, która prowadziła transmisje do kraju oraz do Polonii zagranicznej. Kochanowicz zauważył, że Radiostacja Świt niejednokrotnie prowadziła polemiki z Radiostacją im. T. Kościuszki, gdzie pracował między innymi Jerzy Putrament. Opisał również ten okres w swoich wspomnieniach „Na wojennej emigracji. Wspomnienia z lat 1942-1944”, które ukazały się w 1975 roku. W 1945 roku Tadeusz sprawował funkcję redaktora biuletynu w Radiu Belgijskim w Brukseli.

Urzędnik w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Po zakończeniu działań wojennych, w 1945 roku, Tadeusz Kochanowicz został wezwany do Polski przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, choć według innych źródeł, to on sam zdecydował się na powrót. W listopadzie tego samego roku przyjął członkostwo w Polskiej Partii Socjalistycznej, jaką w 1948 roku połączyła w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. W latach 1945-1947 pełnił funkcję naczelnika wydziału oraz dyrektora departamentu w Centralnym Urzędzie Planowania w Warszawie. Z racji tej roli pomógł Zofii Moczarskiej, zapewniając jej pracę, podczas gdy jej mąż, Kazimierz, był w więzieniu.

W lipcu 1947 r. Tadeusz objął stanowisko Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1949 roku jednak wszczęto wobec niego śledztwo dotyczące relacji z brytyjską ambasadą w latach 1946-1948. W październiku tego samego roku stracił posadę Podsekretarza. Przez kolejne pięć lat był przetrzymywany w więzieniu na Mokotowie w Warszawie. Tam dzielił celę z Leonem Fersztem. W latach 1950-1954 był także przesłuchiwany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w związku z sprawą Mariana Spychalskiego. W dniu 18 listopada 1954 roku, Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 8 lat pozbawienia wolności.

W marcu 1957 roku Tadeusz ponownie objął funkcję Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, którą pełnił do czerwca 1960 roku. Po odejściu z ministerstwa, pracował jako Zastępca Przewodniczącego w Komitecie Pracy i Płac w Warszawie, pozostając tam do kwietnia 1968 roku. Następnie, aż do września 1971 roku, piastował stanowisko Prezesa Komisji Organizacji Zarządzania w Warszawie.

Życie prywatne

Tadeusz Kochanowicz ożenił się z Zofią z Ptaszyckich (1922-1997) podczas swojego pobytu w Brukseli. Zofia, jako była więźniarka niemieckiego obozu, dostała się tam po uczestnictwie w powstaniu warszawskim. Pracowała w późniejszym okresie jako redaktor techniczny w wydawnictwie. Wspólnie mieli syna, profesora Jacka Kochanowicza (1946-2014). Tadeusz odszedł z tego świecie, a jego miejsce spoczynku znajduje się na warszawskim cmentarzu komunalnym Północnym, w kwaterze S-I-3/4-1-4.

Rzekome pomówienie Cyrankiewicza

W 1995 roku na łamach Gazety Polskiej oraz w kolejnych wydaniach takich jak Wprost, Nasza Polska i wSieci, pojawiła się kontrowersyjna relacja dotycząca Józefa Cyrankiewicza. Według tej narracji, Cyrankiewicz, będąc więźniem KL Auschwitz, miał angażować się w działalność polegającą na handlu walutą oraz kruszcem. Tadeusz Kochanowicz rzekomo informował o tym Włodzimierza Lechowicza, który został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w 1948 roku. Lechowicz miał zeznawać na ten temat w trakcie przesłuchania, co miało na celu potwierdzenie tej tezy.

Cała sytuacja uzupełniona została jeszcze przez historię Antoniego Gładysza, który rzekomo informował o tym, że Cyrankiewicz miał wprowadzać w błąd księży, sędziów, posłów, ministrów oraz działaczy społecznych, obiecując im możliwość ucieczki przed ich ostatecznym losem – komorą gazową. Ta informacja również ukazała się w Gazecie Polskiej.

Warto zaznaczyć, że pismo sugerowało, iż Cyrankiewicz był odpowiedzialny za aresztowanie i skazanie Witolda Pileckiego, który miał być świadomy niektórych faktów dotyczących przeszłości Cyrankiewicza w obozie. Niemniej jednak, z przekazanych materiałów wynika, że ani Tadeusz Kochanowicz, ani Antoni Gładysz nie byli więźniami KL Auschwitz. Kochanowicz mógł co najwyżej spotkać Lechowicza w areszcie UB, ale nie istnieją substancjalne dowody na to, iż przekazał mu takie informacje. Co więcej, Lechowicz był zmuszony do składania zeznań pod wpływem stalinowskich tortur, co podważa wiarygodność jego wypowiedzi.

Podsumowując, tezy dotyczące relacji między Cyrankiewiczem a tymi osobami nie mają żadnego potwierdzenia w dostępnych materiałach źródłowych.

Bibliografia podmiotowa

Oto wybór dzieł autorstwa Tadeusza Kochanowicza, które ukazują jego doświadczenia oraz refleksje z lat pełnych tumultu i historycznych przemian. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze publikacje:

• Tadeusz Kochanowicz, Na wojennej emigracji : wspomnienia z lat 1942–1944, Książka i Wiedza, Warszawa 1975 (wg innych źródeł: 1973),
• Tadeusz Kochanowicz, W Komi i gdzie indziej. Wspomnienia z pobytu w ZSRR (1939-1942), Pelikan, Warszawa 1989.

---

Oceń: Tadeusz Kochanowicz

---